نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 هیات علمی علامه طباطبائی
2 دانشجوی دکتری
چکیده
هنر ایرانی ـ اسلامی به عنوان یکی از ارزشمندترین عوامل فرهنگی برای دستیابی به اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های گوناگون محسوب می‌شود؛ ولی آیا هنر کشور در حال حاضر در خدمت اهداف انقلاب قرار دارد، یا بی‌تفاوت و نیز در تقابل با آن عمل می‌کند؟ اگرچه پس از انقلاب، آثار ارزشمندی در حوزه‌های گوناگون فرهنگی و هنری تولید شده است؛ ولی آیا همه آثار پدیدآمده در این بازه زمانی از شاخصه‌های جوهری اسلامی و ایرانی‌بودن برخوردارند؟ برای یافتنی پرسش، نخست، باید مرز میان اثر ایرانی ـ اسلامی با اثر ایرانی ـ غیراسلامی و در برخی موارد ضداسلامی یا ضدایرانی مشخص گردد تا دست‌کم در سطح سیاستگذاری‌های کلان، شفاف‌سازی صورت پذیرد. این پژوهش می‌کوشد با الهام از معارف اسلامی و مبتنی بر نظر اندیشمندان اسلامی معاصر و صاحب‌نظران متعهد حوزه هنر، شاخص‌های کلان برای تعیین حدود و معیارهای تشخیص ایرانی ـ اسلامی‌بودن آثار هنری ـ فرهنگی اعم از آثار نمایشی و رسانه‌ای، هنرهای تجسمی و هنرهای سنّتی با رویکرد اصلاح و تکمیل استخراج و ارائه گردد که در نتیجه ویژگی‌های سه عاملِ «هنرمند»، «پیام» و «شکل»، به عنوان علل ثلاثه پدیدآیی اثر هنری، به عنوان شاخص‌های اصلی و کلان در ارزیابی و تعیین ایرانی ـ اسلامی‌بودن آثار هنری شناسایی و بررسی شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Defining the indicators representing cultural, artistic and Islamic-Iranian product in the Islamic republic of Iran
نویسندگان [English]
- mehdi haghighi 1
- mahmood mohamadian 1
- Mohammad reza taghva 1
- Mohammad reza esmaili 2
1 Academic staff of Allameh Tabataba'i
2 Ph.D. student
چکیده [English]
Iranian Islamic art is considered as one of the most valuable cultural factors to reach the goals of the Islamic republic of Iran in different fields, but the question is whether this art is serving the goals of the Islamic revolution or is apathetic or even against those goals? Although after Islamic revolution so many valuable artworks in different artistic and cultural field are produced, there are still doubts about passing the desired Iranian and Islamic indicators in this period. Therefore, a boundary should be defined among the Iranian-Islamic and Iranian-non Islamic and sometimes Anti-Islamic work in order to be able to clarify the work in at least macro policy making. What is the correct method to categorize and differentiation between the artistic and cultural Islamic-Iranian work and other work? This study tries to extract and define some major indicators to determine the boundaries and standards for assessing the Islamic-Iranian artworks such as media and dramatic works, visual arts and traditional arts. Its method is inspired by the Islamic teachings and is based on the ideas of the current Islamic scholars and experts in the field of art and its approach is the correction and improvement of the indicators. In conclusion, the features of three factors “artist”, “message” and “configuration” (which are the three main factors of creation of an artwork) are defined and studied as the main and major indicators in assessing the Islamic-Iranian arts.
کلیدواژه‌ها [English]
- the nature of art and culture
- Islamic art
- religious art
- Islamic revolution art
- Indicators of Islamic-Iranian art
الف) کتاب‌ها و مقاله‌ها
-
اعوانی، غلامرضا؛ حکمت و هنر معنوی (مجموعه مقالات)؛ چ 1، تهران، انتشارات گروس، 1375، ص 331،
-
آوینی، سیدمرتضی؛ «آینه جادو»، مجموعه مقالات سینمایی؛ تهران: نشر ساقی، ج 1، 1377، ص 150.
-
آوینی، سیدمرتضی؛ «جنگ در آینه مصفای نقاشی متعهد»؛ ماهنامه سوره؛ ش 1، فروردین 1368، ص 46 ـ 48.
-
آوینی، سیدمرتضی؛ «رمان، سینما و تلویزیون»؛ ماهنامه سوره، ش 17 و 18؛ 1369، ص 36 ـ 42.
-
آوینی، سیدمرتضی؛ انفطار صورت؛ تهران: انتشارات واحه،، 1391، ص 64.
-
آوینی، سیدمرتضی؛ رستاخیز جان؛ تهران: انشارات واحه، 1390.
-
بوربور، مهدی؛ «هنر و معماری اسلامی، ضرورت‌های تغییر یک عنوان»، ایران‌نامه؛ ش 21، پاییز 1366، ص 112 ـ 115.
-
پایدارفرد، آرزو و محسن ایمانی نائینی؛ «هویت در هنر اسلامی»، ماهنامه کتاب ماه هنر؛ ش 169، مهر 1391، ص 22 ـ 27.
-
پورحسن درزی، قاسم و پریش کوششی؛ «بحثی پیرامون هنر دینی»، مجله رهیافت انقلاب اسلامی؛ ش 11، 1388، ص 3 ـ 18.
-
تاجیک، علیرضا و محمد سربخشی؛ «هنر دینی و هنرمند متعهد در اندیشه آیت‌الله مصباح»، مجله معرفت فرهنگی اجتماعی؛ ش 1، 1390، ص 5 ـ 28.
-
جعفری، محمدتقی؛ «فلسفه هنر از دیدگاه اسلام»، مجله هنر دینی؛ ش 2، 1378، ص 7 ـ 29.
-
جعفری، محمدتقی؛ موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی؛ تهران: نشر کرامت، 1378، ص 331.
-
رجبی دوانی، محمدعلی؛ «بازگشت به اسم قدیم ـ چگونه هنر انقلابی از غربزدگی عبور می‌کند؟»، ماهنامه سوره اندیشه؛ شماره 56 و 57، بهمن و اسفند 1390، ص 259 ـ 262.
-
رحیم‌پور ازغدی، حسن؛ هنر و تجربه شوریدگی: گفتارهایی در مقوله هنر؛ تهران، انتشارات طرح فردا، 1392.
-
رشاد، علی‌اکبر؛ درباره هنر؛ چ 1، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1395.
-
علی‌برجی، یعقوب؛ «چشم‌انداز فقه بر هنر نمایش»، پرتال جامع علوم انسانی، نشریه کاوشی نو در فقه اسلامی؛ ش 4 ـ 5، 1374، ص 283 ـ 326.
-
عمرانی، ابوالحسن؛ اسلام و هنرهای زیبا؛ قم: بوستان کتاب، 1390.
-
فرخی، حسین و سیداسماعیل افتخاری؛ «گفتمان‌های هنری در ایران پس از انقلاب اسلامی (با تأکید بر سینما)، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی؛ ش 10، 1393، ص 147 ـ 180.
-
فرید زاده، عبدالرضا؛ «درنگی بر تئاتر دینی»، نشریه هنر و معماری؛ ش 148، 1390، ص 56 ـ 60.
-
کریمی، رضا؛ «تقدم بی‌هنری بر بی‌فرهنگی»، سوره مهر؛ ش 64 ـ 65، 1391، ص 234 ـ 235.
-
گواهی، زهرا؛ «هنر از منظر امام خمینی و فقهای شیعه»، مجله نمایه؛ ش 118، دی 1380، ص 12 ـ 65.
-
متینی، جلال؛ «هنر اسلامی علی‌رغم ایران و اسلام»، ایران‌نامه؛ ش 25، پاییز 1367، ص 1 ـ 22.
-
مدنی کجستانی، سیدمحمود؛ «هدایت‌گری در هنر دینی»، مجله هنر دینی؛ ش 1، پاییز 1378، ص 89 ـ 104.
-
مطهری (الهامی)، مجتبی؛ هنر قدسی؛ تهران: نشر اطلاعات، 1385.
-
مظلومی، رجبعلی؛ «هنر اسلامی، احیای معرفت گمشده و از دست‌رفته»، فصلنامه هنر؛ ش 1، پاییز 1360، ص 52 ـ 61.
-
منتظری، علی؛ «پیش‌درآمدی بر تئاتر اسلامی»، دانشگاه انقلاب؛ ش 22، فروردین 1362، ص 16 ـ 19.
-
میرباقری، سیدمهدی؛ «حرکت تکاملی هنر و هنرمند در حوزه دین»، فرهنگ پویا؛ ش 19، دی 1389، ص 47 ـ 50.
-
میلر، لوید و طوبی‌کیانبخت؛ «موسیقی سنّتی ایران»، دانشگاه انقلاب؛ ش 106 و 107، بهار و تابستان 1375، ص 157 ـ 164.
-
محمدی، 1388، معنویت و هنر قدسی در هنر ایرانی، کتاب ماه‌هنر، ش 121، مهر 1387، ص 76 ـ 81.
-
نصر، سید حسین، جاودانگی و هنر (هنر قدسی)، ترجمه آوینی، مرتضی، تهران، نشر برگ، 1370.
-
نوروزی‌طلب، علیرضا؛ «زیبایی‌شناسی و ذات‌شناسی هنر اسلامی»، کتاب ماه هنر؛ ش 129، خرداد 1388، ص 4 ـ 31.
-
نوروزی، مصطفی؛ «درباره هنر اسلامی و سینما، سینمای توحیدی»، هفته‌نامه پگاه حوزه؛ ش 248، بهمن 1387، ص 8.
-
دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه دهخدا؛ مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
ب) منابع اینترنتی
-
امیری، حسین، «مدلی برای تبیین هنر انقلاب اسلامی»، پایگاه تحلیلی تبیینی برهان به آدرس http://borhan.ir/، کد مطلب 5033؛ تاریخ 20 فروردین 1392.
-
افسری، اقبال، هنر انقلاب اسلامی، پایگاه اینترنتی سینما پرس به آدرس http://cinemapress.ir/، کد مطلب 73779، تاریخ 3 اردیبهشت 1395.
-
قائم‌خانی، محمد؛ نسبت سبک زندگی و هنر، پایگاه تحلیلی تبیینی برهان، http://borhan.ir/، کد مطلب 6030؛ تاریخ 29 آبان 1392.
-
مهندسی هنر متعهد در اندیشه رهبر معظم انقلاب، برگرفته از پایگاه خبرگزاری فارس به آدرس http://www.farsnews.com/ تاریخ یک مهر ماه 1391، به آدرس اینترنتی http://www.farsnews.com/newstext. php?nn=13910628001552.
-
بازخوانی سخنان مقام معظم رهبری در جمع اهالی موسیقی، خبرگزاری فارس به آدرسhttp://www.farsnews.com/ تاریخ 12 تیر 1391 به آدرس اینترنتی http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910411001268
-
نگاه اجمالی بر بیانات و استفتائات مقام معظم رهبری درباره موسیقی، پایگاه اینترنتی معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد به آدرس http://farhangi.um.ac.ir/ تاریخ 20 اردیبهشت 1393، به آدرس اینترنتی http://farhangi.um.ac.ir/portal/?q=node/23663
-
گزیده‌ای از بیانات رهبر معظم انقلاب، تعهد در قبال فرم و مضمون لازم است، رسالت هنر انقلابی، پایگاه خبری رهبری به آدرس http://farsi.khamenei.ir/، تاریخ 17 فروردین 1394، به آدرس اینترنتی http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29375
-
صحیفه امام خمینی، تجلیل از هنر و هنرمندان متعهد، جلد 21، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران به آدرس http://www.jamaran.ir/، تاریخ 30 شهریور 1367.
-
آیین نامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید و ویدئو و صدور پروانه نمایش 1361 و اصلاحیه آن مصوب 1364، برگرفته از پرتال مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به آدرس http://rc.majlis.ir/، تاریخ 20 خرداد 1377، به آدرس اینترنتی http://rc.majlis.ir/fa/law/show/118562.
-
)