مقدمه

برنامه هسته‌ای ایران در سال‌های اخیر، یکی از موضوعات مهم و بحث‌انگیز در داخل و خارج کشور بوده است. افراد و گروه‌های بسیاری در خصوص ابعاد مختلف و پیچیده این برنامه مهم سخن گفته و یا درباره آن قلم‌فرسایی کرده‌اند. در این میان، تعداد معدودی از این گویندگان و نویسندگان در برهه‌هایی از زمان، خود دست اندرکار و یا به طور غیر مستقیم درگیر موضوع هسته‌ای ایران بوده‌اند.

برخی­ها با بررسی ریشه­های گفتمانی سیاست هسته­ای ایران به این نتیجه رسیده­اند که سیاست­های هسته­ای ایران کمتر بر محاسبه سود و زیان و بیش­تر بر گفتمان­های سه گانۀ عدالت طلبی، استقلال طلبی و مقاومت که ریشه در تاریخ و هویت جامعۀ ایرانی دارند، استوار است (526 : 2007Moshirzadeh, ). عده دیگری ضمن بحث در مورد حافظۀ تاریخی تلخی که ایرانیان از محیط امنیتی خود دارند، غرور ملی، تجارب گذشته، منابع ایدئولوژیک اسلام انقلابی، اسلام رفرمیست و ناسیونالیسم ایرانی و برداشت از تهدید را مهمترین مولفه­ها در شکل­بندی سیاست هسته­ای ایران می­دانند (2004Hadian, ).

بعضی از محققان نیز به نقش اسطوره­های ملی در پافشاری ایران بر برنامۀ هسته­ای خود پرداخته­اند. زیمک سه اسطورة تمدن ایران قدیم، تمدن اسلامی و فرهنگ شیعی را در این راستا مورد ارزیابی قرار می­دهد و در نهایت نتیجه می­گیرد دلایل تعقیب برنامه و سلاح­های هسته­ای توسط یک ملت را باید در زمینه تاریخی آن ملت جست و جو کرد، چرا که تجربۀ منحصر به فرد هر ملتی به شناخت «خود»  آن ملت و جهان بیرون آن شکل می­دهد. در چنین شرایطی تصمیم­گیری­ها و اقدامات استراتژیک و امنیتی یک ملت، نتیجۀ تجربۀ تاریخی آن ملت است (2000Ziemke, ).پولاک در کتاب « معمای پارسی » و تکیه در کتاب « ایران مخفی» در جهت تحلیل خود پیرامون رفتار هسته­ای ایران، به عوامل زمینه­مندی همچون غرور ملی ایرانیان پرداخته و معتقدند هرچند امروزه دیگر خبری از امپراتوری جهانگیر پارسی نیست، ولی هنوز هم ایرانی­ها با غرور ناشی از تاریخ و تمدن کهن و درخشان خود زندگی می­کنند و خود را از همسایگان خویش متمایز و حس برتری نسبت به آن­ها دارند. پولاک[1] (2004) و تکیه[2] (2006) از این بحث­ها نتیجه می­گیرند که رفتار سیاست خارجی ایران در مسائلی همچون مسئله هسته­ای، تمایل به سوی برتری و توفق منطقه­ای دارد.

مقامات و رسانه­های غرب به ویژه امریکا از سال­ها قبل و از جمله از دورة کلینتون بر این مسئله اصرار می ورزیدند که دولت ایران در پی دستیابی به سلاح­های کشتار جمعی است .صهیونیست­های جهان به ویژه رژیم غاصب صهیونیستی، ایران را بزرگ­ترین دشمن خود می­دانند و به هر بهانه­ای به انحراف اذهان عمومی جهان نسبت به نظام اسلامی ایران پرداخته و در این راستا یکی از موارد مهمِ اتهام آن­ها هم تلاش ایران برای تولید سلاح اتمی است. علاوه بر صهیونیست­ها، کشورهای عربی جنوب خلیج فارس نیز در سال­های اخیر تلاش فراوانی به عمل آورده­اند تا حساسیت کشورهای غربی به ویژه امریکا را نسبت به برنامه هسته­ای ایران تشدید نمایند (روحانی،1391 : 19).به طور کلی، نگرش این گونه تحقیقات به مناقشه هسته­ای ایران، بر این اساس استوار است که چرا ایران بر برنامه هسته­ای خود پافشاری می­کند و در مقابل امریکا و متحدینش در مخالفت با آن سماجت به خرج می­دهند.

در این مقاله تلاش گردیده است ضرورت دستیابی به دانش هسته­ای و اهداف برنامه هسته­ای ایران از بیانات مقام معظم رهبری استخراج شود.

1. مرور ادبیات

دانش و تولید آن در هر کشور نشانه توانمندی آن کشور در خصوص درنوردیدن مرزهای علمی نوین می­باشد. کسب و تولید دانش هسته­ای نیز به عنوان فناوری پیشرفته و برتر در عصر کنونی، تاثیر قابل ملاحظه­ای در گسترش دانش بشری ایفا می­کند.مقام معظم رهبری نیز همواره در سخنان خود اهمیت و ابعاد اساسی دانش هسته ای و تولید آن­را متذکر شده­اند :

1-1.دانش هسته ای و مرجعیت علمی

"... کشور باید به عزت علمی برسد. هدف هم باید مرجعیت علمی باشد در دنیا، باید به آنجا برسد که جوینده دانش، مجبور باشد بیاید سراغ شما، سراغ کتاب شما، مجبور باشد زبان شما را باد بگیرد تا بتواند از دانش شما استفاده کنند..." (بیانات در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه علم و صنعت 24/9/ 1387)

1-2.اقتدار ملی و تولید بومی علم

"... علم درون­زا است که اقتدار می­بخشد. این­که مساله تولید علم و شکستن مرزهای علم را مطرح کردم، به خاطر این است و باید آن­را جدی بگیرید..." (بیانات در جمع اساتید دانشگاه­های استان خراسان در دانشگاه فردوسی مشهد 25/2/86)

1-3.جهاد علمی و تقویت علم در داخل کشور

"... امروز تولید علم یک جهاد است... باید هم علم را بیاموزیم و هم علم را تولید کنیم..." (بیانات در جمع زائران و مجاوران امام رضا (ع) در صحن جامع رضوی 1/1/85)؛"... نخبگان علمی در هر رشته­ای که هستند، باید برای تقویت و تولید علم در داخل تلاش کنند..." (بیانات در دیدار جمعی از برگزیدگان المپیادهای جهانی و کشوری و افراد ممتاز آزمون­های سراسری سال 80 و 81 21/10/87)  

2.چارچوب مفهومی: تجزیه و تحلیل دانش

دانش ترکیبی از داده­ها و اطلاعات که تجربیات، عقاید و مهارت­های متخصصان به آن­ها افزوده شده و نتیجه آن ایجاد دارایی با ارزشی است که در تصمیم گیری کاربرد دارد (3 : 2005Sarmento, ).گستره دانش دربرگیرنده طیفی از داده تا تصمیم می­باشد (167 : 2003 Holsapple, ). دانش به عنوان فهم موقعیت­ها، روابط و پدیده­های علی اشاره می­کنند (10 : 2000Bennet & Bennet, ). الساوی و همکاران[3] (2003) بر این باورند زمانی خواهد رسید که دانش که از طریق فرآیندهای تجاری تولید شده است، ارزش بیشتری نسبت به اجرای هدف آن فرآیندها خواهد داشت.برخی از محققین دانش را به دو شکل ضمنی و آشکار دسته­بندی کره­اند (2008Chennemanei, ).خلق و تولید دانش هم فعالیت­هایی را در برمی­گیرد که به تغییر شکل و ترکیب مجدد تکه­های موجود دانش، کاهش کاستی­ها، تقویت پژوهش­ها و توسعه­ی قابلیت­ها، پایش و کنترل محیط­های بیرونی و کاربرد فناوری­های بیرونی از سازمان می­پردازد (شامی، 1388).

فرآیند خلق دانش یکی از مهمترین فرآیندهای مدیریت دانش می­باشد و شناسایی و پرورش منابع تولید دانش از اولویت­های راهبردی مدیریت دانش می­باشد (حمیدی­زاده، 1388: 24).مدیریت دانش را نیز می­توان به عنوان مجموعه­ای از فرآیندها تعریف کرد که ناظر بر خلق، اشاعه و بهره­گیری از دانش است  (3 : 2004 Gupta, ).گلیناس و همکاران[4] (2004) مدیریت دانش را فرآیند احصا، ذخیره­سازی، بازیابی و توزیع دانش افراد سازمان برای استفاده دیگران به منظور ارتقاء کیفیت و یا کارآیی تصمیم­گیری­ها ذکر کرده­اند.

محققین جنبه­های کلیدی بسیاری برای فرآیندهای مدیریت دانش شناسایی کرده­اند: تولید، انتقال، جمع­آوری، یکپارچه­سازی، و بهره­برداری از دانش، نمونه­هایی از آن می­باشد، علوی و لیندنر[5] (1999)  چهار فرآیند شامل خلق، نگهداری، انتقال، و کاربرد دانش را مورد توجه قرار داده­اند..

نوناکو و تاگوچی[6] (1999) معتقدند که دانش از طریق تعامل میان دانش ضمنی و صریح تولید می­شود. تعامل بین دانش ضمنی و آشکار، چهار مسیر را می­تواند طی کند (شکل1). 

اجتماعی­سازی: تبدیل دانش ضمنی به­گونه­های دیگری از دانش ضمنی

برونی­سازی: تبدیل دانش ضمنی به دانش آشکار

ترکیب: ترکیب گونه­های مختلف دانش آشکار به منظور خلق گونه­های از دانش آشکار

درونی­سازی: تبدیل دانش آشکار به دانش ضمنی

انگبرت[7] (1992) معتقد است خلق دانش در نتیجه زیرفرآیندهای درک، فراگیری، ارتباطات، مفهوم­سازی و مشارکت حاصل می­شود.

3. روش تحقیق

3-1.روش رویش نظریه

در این نوشتار روش رویش نظریه انتخاب شده است. این روش در سال 1967 توسط گلیسر و استراوس ابداع شد و از آن روز تا به حال، به دلیل متدولوژی ساختاریافته و سیستماتیک آن به طور گسترده مورد توجه و استفاده قرار گرفته است(46 : 1998 Nonaka & Konno, ).سه فاکتور اصلی در متدولوژی رویش نظریه، مفاهیم، طبقات اصلی و گزاره یا برهان می­باشند:مفاهیم بخش اصلی تجزیه و تحلیل را تشکیل می­دهند زیرا از مفهوم­سازی و درک اطلاعات ورودی نشات می­گیرند (1996 Pandit, ). طبقات دومین عامل مهم در این روش هستند(1990 Corbin & Strauss, ). در این روش مفا­­هیم نهفته در پدیده­ها استخراج شده و با کشف رابطه آن­ها با یکدیگر، گروه­های مفهومی شکل می­گیرد(گزاره های برهانی). این کار تا مرحله ا شباع، یعنی هنگا­می که دیگر اضافه کردن داده­های جدید، مفهوم جدیدی اضافه نکند ادامه پیدا می­کند (غفاریان و دهقانی­پوده، 1385: 154).

3-2.مراحل اجرایی متدولوژی

 متدولوژی رویش نظریه پنج فاز (نه الزاما ترتیبی) پیشنهاد شده است:طرح تحقیق، جمع­آوری اطلاعات، سازماندهی اطلاعات، تجزیه و تحلیل اطلاعات و مقایسه اطلاعات. پنج فاز مذکور مشتمل بر 9 گام خواهد بود. پس از سازماندهی اطلاعات، به تجزیه و تحلیل آن پرداخته می­شود که بواقع گام اصلی متدولوژی رویش نظریه نیز می­باشد. جمع­آوری اطلاعات، سازماندهی اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن­ها در یک فرآیند تعاملی با یکدیگر در ارتباط می­باشند (وب­ سایت[8]).

فرآیند کدگذاری مشتمل بر 3 نوع می­باشد: کدگذاری آزاد، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی.

کدگذاری آزاد با طبقه­بندی و برچسب زدن اطلاعات به ایجاد مفاهیم و طبقات می­پردازد. در واقع خروجی اصلی این بخش همان مفاهیمی هستند که از اجزای اصلی رویش نظریه به شمار می­روند. بنابراین کدگذاری آزاد، اطلاعات مفاهیم و طبقه­ها را تشکیل می­دهد. کدکذاری محوری از همان اطلاعات به منظور برقراری ارتباط بین یک طبقه و زیر طبقات آن استفاده می­نماید. لازم به ذکر است که کدکذاری محوری این ارتباط را برای طبقات گسسته از هم (که توسط کدگذاری انتخابی انجام می­پذیرد) برقرار نمی­کند. بنابراین می­توان گفت که کدکذاری محوری فرآیند توسعه طبقات اصلی و ایجاد بین آن­ها و زیر طبقه­های آن­ها می­باشد.

 کدکذاری انتخابی نیز به یکپارچگی طبقاتی که چهارچوب تئوریک اولیه را شکل می­دهند می­پردازد و میان طبقات اصلی ارتباط برقرار می­نمایند(1996 Pandit, ).

4.تحلیل داده­ها

در این بخش مقاله، ضمن شرح داده­های جمع­آوری شده از مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری، تلاش می­گردد تا فرآیند استخراج مفاهیم مفاهیم اصلی، کدگذرای آزاد، محوری و کدگذاری انتخابی به انجام رسیده و چهارچوب نظری پدیدار گردد.   

بررسی رهنمودهای مقام معظم رهبری در زمینه هسته­ای نشان می­دهد که ایشان ضمن تبیین نیاز واقعی ملت ایران به انرژی هسته‌ای، موارد استفاده از آن­را نیز مورد توجه قرار داده­اند.از این­رو درکدگذاری آزاد با تجزیه و تحلیل مطالب جمع­آوری شده و شناسایی مفاهیم نهفته در آن­ها طی دو گام، یک کشف تمایز موضوعات، آن­ها را جداسازی و درگام بعدی موضوعات متشابه تحت یک عنوان واحد طبقه­بندی شده است که علت نیاز ایران به انرژی هسته­ای را نشان می­دهد.مفاهیم اصلی شامل مسائل اجتماعی- سیاسی؛ پیشرفت در مسائل علمی؛ اقتصاد، صنعت و کشاورزی؛ انرژی و سوخت؛ و  پزشکی و سلامت می­باشند.

الف.مسائل اجتماعی- سیاسی در برگیرنده مسائلی چون دفاع از عزت و اقتدار ملی، رسیدن به خودکفایی، توسعه کشور و شاخص بزرگ پیشرفت جهانی می­باشد.

ب.پیشرفت در مسائل علمی شامل دستیابی به دانش، اثبات توانایی؛ اقتصاد، صنعت و کشاورزی شامل رفاه ملت، دستیابی به جایگاه برجسته در اقتصاد؛ انرژی و سوخت شامل تولید برق، جایگزین برای نفت؛ پزشکی و سلامت شامل درمان و تشخیص بیماری­ها، محیط زیست می­باشند.

ج.درکدگذاری محوری رابطه بین مفاهیم اصلی تعیین گردید.در کدکذاری انتخابی چهارچوب نظری پدیدار گردیده است.

در ادامه متن سخنان ایشان در خصوص کاربرد فناوری هسته­ای شرح داده شده است.

5.ابعاد اثباتی دانش هسته ای

مقام معظم رهبری در سخنان خود بارها تاکید نموده­اند که قضیه هسته­ای از مظاهر دفاع از عزت، اعتماد به نفس، ایستادگی(بیانات در دیدار با فرماندهان ارشد نظامی جمهوری اسلامی ایران ۱۳۹۰/۰۱/۱۴) ملت ایران بوده که دستیابی به آن کاری بزرگ­تر از ملی شدن نفت (بیانات در دیدار با هزاران نفر از زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 1/1/86) و به منظور توسعه کشور (بیانات در دیدار با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۳۸۶/۱۰/۲) و به عنوان دستاوردی بومی، مایه افتخار ملت ایران و دنیای اسلام می­باشد (بیانات در دیدار با مردم قم ۱۳۸۵/۱۰/۱۸) و  فقط مسئله‌ى امروزِ کشور ما نیست بلکه مسئله‌ى آینده‌ و سرنوشت کشور ماست (بیانات در دیدار با  مردم آذربایجان شرقی ۱۳۸۵/۱۱/۲۸) و عقب نشینی از آن­را به معنای شکستن استقلال کشور می­دانند (بیانات در دیدار با وزیر امور خارجه و رؤسای نمایندگی‌های ایران ۱۳۸۴/۱۲/۲۳).در این خصوص می توان به موارد زیر اشاره داشت:

5-1.اثبات اقتدار ایران

"...یکى از مظاهر دفاع از عزت هم همین مسئله‌ى انرژى هسته‌اى است. مسئله‌ى انرژى هسته‌اى، براى ما فقط این نبود که ما می­خواستیم یک فناورى داشته باشیم، دیگران می­خواستند ما نداشته باشیم؛ این فقط بخشى از قضیه است. بخش دیگر قضیه این بود که قدرت­هاى گوناگون، پُررو، متجاوز، زورگو و دنباله‌ها و اقمار بى‌ارزش آن­ها، می­خواستند حرف خودشان را در این زمینه بر ملت ایران تحمیل کنند..." (بیانات در دیدار با رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت ۱۳۸۷/۰۶/۰۲).

5-2.اثبات عزم و اراده ملت ایران

"... مسئله‌ى هسته‌اى توانست به این ملت عزت نفس بدهد. این یکى از ابعاد اهمیت کار شماست. انرژى هسته‌اى کارى است براى ملت، براى کشور، براى آینده. ما خواهیم توانست از صنعت هسته‌اى براى مصارفى که به سود منافع ملى است، استفاده کنیم؛ مسئله این است که این حرکت، به جوان­هاى این کشور، دانشمندان این کشور، آحاد مردم این کشور، عزم و تصمیم راسخ می­بخشد و آن­ها را در این راه ثابت‌قدم می­دارد؛ این مهم است. این ایستاده نگهداشتن ملت و پرانگیزه نگهداشتن آحاد ملت، منافع و استفاده‌هایش از خود این صنعت مهم­تر است..." (بیانات در دیدار با دانشمندان هسته ‌۱۳۹۰/۱۲/۰۳).

5-3.اثبات برنامه پیشرفت ایران

"... با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و بروز روحیه خودباوری در میان جوانان، پیشرفت­های بسیاری در عرصه علم و فناوری به دست آمده که دستیابی به فناوری انرژی هسته­ای نمونه­ای از این پیشرفت­هاست..." (بیانات در دیدار با رئیس جمهور جیبوتی و هیأت همراه ۱۳۸۵/۰۶/۱۴).

5-4.اثبات ایستادگی ملت ایران در برابر دشمنان

"... مسئله فقط انرژی هسته‌ای نیست بلکه «تلاش دنباله‌دار دشمن بهانه‌گیر» برای جلوگیری از پیشرفت و اقتدار و رونق ایران است و همین واقعیات، موضوع را به مسئله‌ای سرنوشت ساز تبدیل می­کند که باید با درک مصلحت عظیم کشور و آینده ایران برسر آن ایستاد..." (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مجلس خبرگان با رهبر انقلاب ۱۳۸۴/۱۲/۱۸).

5-5.اثبات اعتماد به نفس ایرانی ها

"... یکى از نشانه‌هاى این اعتماد به نفس، قدم گذاشتن ملت ایران در میدان­هاى کشفیات علمىِ سطح بالاست، یکى‌اش مسئله‌ى انرژى هسته‌اى است..." (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مردم یزد ۱۳۸۶/۱۰/۱۲).

5-6.اثبات توان بومی ایران

"...من در مورد مسائل هسته‌اى عرض بکنم - بارها به ملت ایران عرض کردیم، بازهم عرض مى‌کنیم - این دستاوردى که در قضیه‌ى فناورى هسته‌اى به دست ملت ایران افتاد، این یک دستاورد عظیم و تاریخى است؛ و ملت ایران زیر بار منت هیچ‌کس هم نیست. این یک دانش بومى شده است..." (بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم در سالروز میلاد حضرت علی(ع)).

6. ابعاد آینده شناختی دانش هسته ای

مقام معظم رهبری همواره تاکید کرده­اند قدرت علمی در جهان مبنا و پایه قدرت اقتصادی و سیاسی می­باشد (بیانات در دیدار با دیدار اعضای مجلس خبرگان ۱۳۸۴/۱۲/۱۸) و دستیابى به فناورى هسته­اى و دیگر فناوری­هایى که ایران را به اوج قله علم نزدیک کند امرى واجب و وظیفه­اى ملى می­باشد (بیانات در دیدار با جمعی از مسئولان جهاد دانشگاهی01/04/1383) ایشان انرژی هسته­ای را یک پیشرفت علمی در زمینه های مختلف (بیانات در دیدار با دیدار رئیس جمهوری قزاقستان۱۳۸۶/۰۷/۲۳؛ بیانات در دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان بسیجى‌‌ ۳۸۶/۰۸/۰۹) و همچنین قدرت علمی برتر برای پیشرفت در عرصه‌های مختلف (بیانات در دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان بسیجى‌‌ ۱۳۸۶/۰۸/۰۹) می­دانند و می­فرمایند مردم ایران، امروز برای کسب دانش هسته­ای تلاش می­کنند تا 20 یا 30 سال دیگر دست فرزندان ایران و نسل آینده این سرزمین جلوی غربی ها دراز نباشد (بیانات در دیدار با جمعی از اقشار مختلف مردم 15/9/88)

6-1.ارزش علمی دانش هسته ای

"... انرژى هسته یى یک فناورى با ارزش و محصول یک دانش پیشرفته است و براى زندگى مردم لازم است..." (بیانات در دیدار با زائران و مجاوران حرم رضوی 01/01/ 1384). "... فنآورى هسته‌اى رشد علمى در رشته‌اى محسوب مى‌شود که داراى خواص بسیار است..." (بیانات در دیدار با زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی ۱۳۸۲/۰۱/۰۱).

6-2.دانش هسته ای به مثابه قدرت

"... یک رکن مهم این ایستادگى، علم است. این علم است که به ما اعتماد به نفس داده. اگر امروز نفت ما را شرکت­هاى خارجى باید مى‌آمدند استخراج و پالایش می­کردند، گاز ما را باید آن­ها لوله‌کشى می­کردند، اگر نظام سلامت ما وابسته‌ى به متخصصین خارجى و عمدتاً فرنگى بود، اگر تغذیه‌ى ما دست آن­ها بود، اگر کشت و صنعت ما دست اسرائیلى‌ها بود، اگر صنعت هسته‌اى ما در صورتى که بنا نبود در آرزوى آن بمیریم و یک چیزى وجود می­داشت، در اختیار فرانسه و آلمان و دیگران بود، ما امروز این اعتماد به نفس را نداشتیم، قدرت این ایستادگى نبود، این عزت و این شرف وجود نمیداشت..." (بیانات در دیدار با جمعی از اساتید دانشگاه‌ها  2/6/90).

6-3.دانش هسته ای و استقلال ملی

"... براى ما مسأله‌ى هسته‌یى، مسأله‌ى علمى و اقتصادى است..." (بیانات در خطبه‌هاى نمازجمعه ۱۳۸۴/۰۵/۲۸)."... ایران در قضیه هسته­ای بدنبال دانش مورد نیاز کشور است و اعتقاد دارد اگر امروز این دانش و فناوری و دانایی را به دست نیاورد فردایی که چرخ­های اقتصادیِ همه جهان، براساس نیروی هسته ای حرکت می­کند، برای این کار دیر خواهد بود.." (بیانات در دیدار با جمعی از اقشار مختلف مردم 15/9/88).

7.ابعاد اقتصادی دانش هسته ای

7-1.رفاه ملی و دانش هسته ای

"...اتم‌شناسی و علوم هسته‌ای یکی از بزرگ­ترین دستاوردهای بشری است که می‌تواند و باید در خدمت رفاه ملت‌های جهان و رشد و توسعه‌ی همه‌ی جوامع انسانی باشد. گستره‌ی کاربرد علوم هسته‌ای طیف وسیعی از نیازهای پزشکی، انرژی و صنعتی را پوشش می‌دهد که هر یک از اهمیت شایسته‌ای برخوردار است. به این دلیل می‌توان گفت که فنآوری هسته‌ای جایگاه برجسته‌ای را در حیات اقتصادی به خود اختصاص داده است و با گذر زمان و افزایش نیازهای صنعتی، پزشکی و انرژی به طور فزاینده‌ای اهمیت آن بیشتر خواهد شد و به همین میزان، تلاش برای دستیابی به انرژی هسته‌ای و بهره‌گیری از آن نیز افزایش می‌یابد.." (پیام به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه 28/01/1389).

7-2.دانش هسته ای و توان اقتصادی

"...اینها مى‌خواهند پانزده سال، بیست سال آینده ملت ایران براى نیاز صنعتى و کشاورزى خود و براى جریان حیات در کشور خود، محتاج آن­ها باشد؛ برود درِ خانه‌ى آن­ها؛ اهمیت انرژى هسته‌اى این است.." (بیانات در دیدار با زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 1/1/85).

7-3.دانش هسته ای و مدیریت مساله انرژی

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به پایان تدریجی منابع نفت و روی آوردن کشورهای مختلف جهان از جمله آمریکا و اروپا به انرژی‌های نو و پاک به ویژه انرژی هسته‌ای می­فرمایند همه­ی جهان برای پیشرفت و اطمینان به آینده، از فناوری هسته‌ای استفاده می‌کند و ما نیز تاکید می‌کنیم فناوری هسته‌ای و چرخه‌ی سوخت هسته‌ای، حق مسلم ملت ایران است و ملت ما، بنده و هیچ مسولی به هیچ قیمتی زیر بار حرف زور آمریکا نخواهیم رفت (بیانات در دیدار با زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 1/1/85).حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کردند: جمهوری اسلامی ایران از ابتدا اعلام کرده است که بدنبال دستیابی به توانایی علمی و فناوری در زمینه هسته­ای به منظور بهره­گیری از آن در تأمین نیازهای صلح آمیز از جمله انرژی است  (بیانات در دیدار با وزیر و مسئولان وزارت خارجه و سفرا و رؤساى نمایندگی‌هاى ایران در خارج از کشور ۱۳۸۸/۱۲/۰۹).در این خصوص ایشان برروی اصل ایجاد یک بدیل برای انرژی های جاری تاکید دارند:

"... ما مى‌خواهیم جایگزین نفت داشته باشیم و آن، انرژى هسته‌یى است.." (بیانات در خطبه‌هاى نمازجمعه۱۳۸۴/۰۵/۲۸).

7-4.دانش هسته ای و تضمین آینده مدیریت نیازهای ملی

"...دانشمندان جوان ایرانی با موفقیت بزرگ خود در دانش هسته‌ای در واقع آینده بلندمدت انرژی ملت ایران را تضمین کردند.." (بیانات در دیدار با نمایندگان مجلس با رهبر انقلاب ۱۳۸۵/۰۳/۰۷)."... دانش هسته اى در مصارف گوناگون غیرنظامى از جمله در تأمین سوخت نیروگاه اتمى بوشهر است.  ایران نیز مانند کشورهاى مختلف، درصدد است انرژى مورد نیاز خود را از نیروگاه هسته اى تأمین کند.." (بیانات در دیدار با جمعی از مسئولان جهاد دانشگاهی01/04/1383).

7-5.دانش هسته ای ، پزشکی و سلامت

".. اتم‌شناسی و علوم هسته‌ای یکی از بزرگ­ترین دستاوردهای بشری است که می‌تواند و باید در خدمت رفاه ملت‌های جهان و رشد و توسعه‌ی همه‌ی جوامع انسانی باشد.." (پیام به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه 28/01/1389)."..هم علم است، هم فناورى است، هم سلامت محیط زیست است، هم داراى مصارف پزشکى است، هم امید و چشم انداز پیشرفت براى جوانان کشور است.." (بیانات در دیدار با زائران و مجاوران حرم رضوی 01/01/ 1384).

6.الگوی بومی توسعه دانش هسته ای در ایران

با تحلیل داه­های جمع­آوری شده از متن سخنرانی­های مقام معظم رهبری و با استفاده  از روش رویش نظریه مفاهیم اصلی استخراج گردیده و ضمن کدگذاری آزاد، محوری و انتخابی، الگوی مفهومی و تحلیلی(شکل3) پدیدار گردید.این الگو با نیاز اصلی ایران به فناوری هسته­ای شروع می­شود که این نیازها در پنج دسته اصلی مسائل اجتماعی- سیاسی؛ پیشرفت در مسائل علمی؛ اقتصاد، صنعت و کشاورزی؛ انرژی و سوخت؛ و پزشکی و سلامت در نظر گرفته شده­اند.هر یک از این دسته­ها نیز شامل زیر گروه­هایی می­باشند.

الف.در حوزه مسائل اجتماعی- سیاسی؛ دفاع از عزت و اقتدار ملی، شاخص بزرگ پیشرفت جهانی، اعتماد به نفس و ایستادگی، رسیدن به خودکفایی و توسعه کشور در نظر گرفته شده است.

ب.پیشرفت در مسائل علمی شامل دستیابی به دانش، نشانه قدرت علمی، اثبات توانایی می­باشد.

ج.در بخش اقتصاد، صنعت و کشاورزی مسائلی چون رفاه ملت، جایگاه برجسته اقتصادی و آینده کشور در نظر گرفته شده است.

انرژی و سوخت نیز شامل جایگزینی برای نفت، سوخت نیروگاه اتمی و تولید برق می­باشد. 

د.بخش پزشکی و سلامت نیز شامل درمان و تشخیص بیماری­ها، انرژی پاک و سلامت محیط زیست می­باشد.

ه.در نهایت هدف از رفع نیازهای هسته­ای در ایران دستیابی به قدرت برتر علمی می­باشد.

نتیجه­گیری

 الگوی بومی ارائه شده برگرفته از رهنمودهای مقام معظم رهبری به خوبی علت نیاز ایران به فناوری هسته­ای را که دستیابی به قدرت برتر علمی می­باشد را تبیین کرده است.با توجه به سخنان مقام معظم رهبری نیز می­توان دلایل صلح­آمیز بودن دانش و فناوری هسته­ای در ایران را یکی فتوای ایشان مبنی بر اینکه استفاده از سلاح­های  هسته­ای مخالف احکام اسلام بوده و  حرام و ممنوع می­باشد، و از لحاظ فکری، نظری و فقهی و اعتقادی حرکتی خلاف و گناه بزرگ به شمار می­آید و  جنایت بر بشریت می­باشد(نک.شکل4).

آنچه در این الگو درخور توجه ویژه است، عبارت است از

اول.نفی سلاح هسته ای

."...ما سلاح هسته‌اى را نمی­خواهیم؛ این در سلسله‌ى نیازها و نظام تسلیحاتى ما اصلاً وجود ندارد. ما اعلام کردیم که استفاده‌ى از سلاح­هاى هسته‌اى از نظر اسلام حرام و ممنوع است. و نگهداشتن او ایجاد یک خطر بزرگ و یک دردسر بزرگ است.." (بیانات در بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ۱۳۸۸/۰۳/۱۴).

دوم.اصل حرمت  سلاح های هسته ای

".. ما به کارگیرى سلاح هسته‌اى را با احکام اسلامى مخالف مى‌دانیم؛ این را صریحاً بیان کرده‌ایم. ما تحمیل هزینه‌ى ساخت سلاح هسته‌اى و نگهدارى آن را بر ملت خودمان یک تحمیل بیجا و بى‌مورد مى‌دانیم. ساخت چنین سلاحى و نگهدارى آن، هزینه‌هاى زیادى دارد و ما به هیچ‌وجه جایز نمى‌دانیم که این هزینه بر مردم تحمیل شود.." (بیانات در مراسم هفدهمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى(ره) 14/03/85).

سوم.عدم نیاز به سلاح هسته ای

"..واقعاً سلاح هسته‌اى به صرفه‌ى ما نیست؛ علاوه بر اینکه از لحاظ فکرى و نظرى و فقهى، ما این کار را خلاف میدانیم و این حرکت را حرکت خلافى میدانیم. ما استفاده‌ى از این تسلیحات را گناه بزرگ میدانیم و نگهداشتنش را یک کار بیهوده‌ى پرضررِ پرخطر میدانیم و هرگز دنبالش هم نمیرویم.." (بیانات در دیدار با دانشمندان هسته‌ای ۱۳۹۰/۱۲/۰۳).

چهارم.مخالفت با سلاح هسته ای در گستره جهانی

 ".. ما نمی­خواهیم سلاح هسته‌اى درست کنیم؛ نه به خاطر اینکه آمریکا از این ناراحت می­شود؛ عقیده‌ى خود ما این است. ما اعتقاد داریم که سلاح هسته‌اى جنایت بر بشریت است و نباید تولید شود؛ آنچه هم که در دنیا هست، باید محو شود و از بین برود؛ این عقیده‌ى ماست.." (بیانات در دیدار با بیانات در دیدار مردم آذربایجان‌ ۱۳۹۱/۱۱/۲۸).

پنجم.بهانه جویی آمریکا

از طرفیمقام معظم رهبری علت اصلی مخالفت آمریکا با استفاده صلح‌آمیز ملت ایران از انرژی هسته‌ای را بهانه برای ادامه جنگ روانی با نظام اسلامی و جلوگیری از پیشرفت­های ایران در عرصه علم و فناوری می­دانند زیرا در جهان امروز قدرت علمی مبنا و پایه قدرت اقتصادی و سیاسی است و امریکایی­ها با درک این نکته تلاش می­کنند روند تبدیل ایران را به قدرتی علمی سد کنند (بیانات در دیدار با مجلس خبرگان ۱۳۸۴/۱۲/۱۸؛ بیانات در دیدار با هزاران نفر از زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی همزمان  1/1/86).

 "..امروز توانایی ملت ایران و جوانان این کشور در دستیابی به فناوری فاخر و بومی استفاده از دانش هسته­ای، دستگاه سلطه و استکبار را به شدت سراسیمه کرده و هیاهو و جنجال­های اخیر آن­ها نیز ناشی از این سراسیمگی است، زیرا قدرت­های سلطه­گر نمی­خواهند ملت­ها صاحب توانایی علمی مستقل شوند.." (بیانات در دیدار با جمعی از فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش ۱۳۸۴/۱۱/۱۸).

ششم.تقابل ایران با سلطه طلبی آمریکا

".. امریکایی ها بخوبی می­دانند که تولید بمب اتم در ایران افسانه است و هیچ واقعیتی ندارد، آن­ها در واقع از شکل گرفتن ایران قدرتمند-مستقل اسلامی، پیشرفته و برخوردار از فناوری­های مدرن نگرانند و سعی می­کنند با جاروجنجال راه پیشرفت ملت ایران را سد کند و این کشور را همیشه نیازمند خود نگه دارند اما ملت ایران برخورداری از انرژی و فناوری مدرن هسته­ای را حق خود می­داند و از این حق نمی­گذارد. .." (بیانات در دیدار با زائران و مجاوران حرم رضوی 01/01/ 1384).