نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش بر آن است که مفهوم‌بندی رایج از قدرت نرم نمی‌تواند نفوذ و محبوبیت ایران در میان کشورهای منطقه را به‌خوبی تبیین نماید. دلیل آن هم این است که مولفه‌های قدرت نرم در این چهارچوب عمدتاً مولفه‌هایی مادی، این‌جهانی و سکولار هستند. از این‌رو باید یک مفهوم‌بندی متفاوتی از قدرت داشته باشیم تا بتوان این نفوذ و محبوبیت در میان ملل لبنان، فلسطین، عراق، یمن، افغانستان و دیگران را تبیین نمود.مقاله حاضر مدعی است که برای بررسی مولفه‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران باید از چارچوب مفهومی دیگری بهره جست. بنابراین، مسأله اصلی پژوهش حاضر یافتن چارچوب مفهومی جدیدی برای تبیین قدرت نرم ایران در منطقه است. به باور نویسنده و بر اساس یافته‌های یک مطالعه پایلوت و هم‌چنین هم‌راستا با برخی پژوهشی‌های پیشین، نویسنده باور دارد که ریشه این قدرت و نفوذ را باید در جهان‌بینی ایرانی-اسلامی حاکم بر جمهوری اسلامی ایران جست. از این‌رو، با استفاده از مدل نظری برگرفته از دیدگاه‌های آیت‌الله مطهری، مولفه‌های شکل‌دهنده به 3 بنیان جهان‌بینی، یعنی هست‌ها، آرمان‌ها و بایدهای جهان‌بینی ایرانی-اسلامی در نگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران مورد کاوش قرار گرفته است. برای کاویدن این جهان‌بینی از روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد جهت‌دار استفاده شده است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهند که هست‌ها و آرمان‌های جهان‌بینی ایرانی- اسلامی عمدتاً مولفه‌های انگاره‌ای هستند که به بایدهای رفتاری آن نیز شکل می‌دهند. از این‌رو ادعا می‌شود چارچوب مفهومی قدرت انگاره‌ای با مولفه‌های غیرمادی، دینی و آن‌جهانی می‌تواند تبیین بهتری از قدرت و نفوذ ایران در کشورهای دیگر به‌دست دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ideational Power as a Conceptual Framework for Understanding Iran’s Soft Power

نویسنده [English]

  • Saeed Shokoohi

Department of Regional Studies, ECO college, Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

This paper argues that the prevalent conceptual framework of soft power, proposed by Joseph Nye, is not capable of fully grasping Iran’s regional influence and popularity among diverse nations. Maybe the materialistic and secular nature of its components can explain the failure. The current research endeavors to articulate a new conceptual framework to explain Iran’s regional soft power and influence. Based on a pilot study and along some newly conducted researches, the author argues that we should trace the foundations of the new conceptual framework in Iranian-Islamic worldview. To scrutinize the worldview, a theoretical model has been constructed based on Ayatollah Motahari’s thoughts. To conduct the research, directive qualitative content analysis has been employed to analyze worldview of the Leaders of the Islamic Republic of Iran. The findings of the study demonstrate that ideational and non-material factors are cornerstones of the Iranian-Islamic Worldview which direct us to a new conceptual framework, Ideational Power, to explain Iran’s regional influence and soft power.

Keywords: Ideational Power, Iranian- Islamic Worldview, Soft-Power, Islamic Republic of Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ideational Power
  • Iranian- Islamic Worldview
  • Soft Power
  • Islamic Republic of Iran
افتخاری، اصغر و کمالی، علی (1394). «ساختار قدرت نرم در گفتمان اسلامی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال5، شماره 12، 9-27.
بلیکی، نورمن (1384). طراحی پژوهشهای اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
بیکی، مهدی و خرمشاد، محمدباقر (1388). قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی لبنان)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
پوراحمدی، حسین (1389). قدرت نرم و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قم: انتشارات بوستان کتاب قم.
جعفرپناه، مهدی و پوراحمدی، حسین (1392). «قدرت نرم از دیدگاه اسلام و کاربرد مولفه‌های آن درجمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 3، شماره 8، 97-113.
جعفری، علی اکبر و قربی، محمدجواد (1397). «منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه کمی سیاست های کلی علم و فناوری»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره8، شماره 27، 151-175.
جعفری، لیلا؛ تویسرکانی، مجتبی و هرسیج، حسین (1388). «ژئوپلیتیک قدرت نرم ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 3، شماره 2، 225-269.
خامنه‌ای، سیدعلی (1369). بیانات در دیدار فرماندهان و جمعی از پاسداران سپاه، http://khamenei.ir/
خامنه‌ای، سیدعلی (1370). بیانات در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه،http://khamenei.ir/ 
خامنه‌ای، سیدعلی (1370). بیانات در دیدار جمعی از روحانیون استان بوشهر،  http://khamenei.ir/
خامنه‌ای، سیدعلی (1384). بیانات در مراسم صبحگاه رده‌های مختلف نیروی مقاومت بسیج، http://khamenei.ir/
خامنه‌ای، سیدعلی (1385). بیانات‌ در دیدار کارگزاران نظام و سفرای کشورهای اسلامی در سالروز عید مبعث http://khamenei.ir/
خامنه‌ای، سیدعلی (1388). بیانات در سالروز عید سعید مبعث،http://khamenei.ir/
 خامنه‌ای، سیدعلی (1390). بیانات در دومین نشست اندیشه‌های راهبردی،‌ http://khamenei.ir/
خامنه‌ای، سیدعلی (1393). بیانات در حرم مطهر رضوی،  http://khamenei.ir/
ذوالفقاری، مهدی؛ جمال‌زاده، ناصر و ترابی، یوسف (1392). قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
سعیدی، روح‌الامین و مقدم‌فر، حمیدرضا (1393). «منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال 5، شماره 11.
شجاعی، هادی (1398). منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در عرصه روابط بین الملل، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
عباسی، مجید و سیفی، یوسف (1396). قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عیوضی، محمدرضا و نوازنی، علی و علیمحمدی، فریبا (1395). «قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران و جریان‌های سیاسی شیعه غرب آسیا»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره4، شماره9، 1-28.
مطهری، مرتضی (1378). یادداشت‌های شهید مطهری(جلد دوم)، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1386). مقدمه ای بر جهان‌بینی اسلامی(جلد دوم: جهان‌بینی توحیدی)، تهران: انتشارات صدرا.
موسوی خمینی، سید روح الله (1383). صحیفه امام خمینی، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
یوسفی، جواد (1391). قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی فلسطین، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
Feizi, Hiva and Talebi, Babak (2012). Iran’s Soft Power Borne of Necessity and Complexity of its Multi-Dimensional Audience, Exchange: The Journal of Public Diplomacy,3 (1), 48-52.
Mirmohammad Sadeghi, S.M. and Hajimineh, Rahmat (2019). The Role of Iran’s «Soft Power» in Confronting Iranophobia”, MGIMO Review of International Relations, 67(4), 216-238.
Nye, Joseph (1990). Soft Power, Foreign Policy, 80 (20), 153-171.
Wastindge, Edward (2014). The Modalities of Iranian Soft Power: From Cultural Diplomacy to Soft War, Politics, 35(3-4), 364-377.